NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ BỆNH UNG THƯ PHỔI
Tỉ lệ bệnh nhân mắc bệnh ung thư phổi ở Việt Nam đang ngày càng gia tăng do việc hút thuốc lá và ô nhiễm môi trường. Theo thống kê của Học viện nghiên cứu và đánh giá các chỉ số sức khỏe IHME, tỉ lệ chết sớm do căn bệnh ung thư phổi ở Việt Nam tăng rất nhanh từ vị trí số 7 năm 2005 lên vị trí số 4 năm 2016 . Hút thuốc lá là nguyên nhân gây ra 97% số ca bị ung thư phổi trên cả nước.
Bài viết tập trung giải thích 2 nhóm bệnh ung thư phổi chính và cách điều trị ung thư phổi dựa theo video thuyết minh sau:
1. CẤU TẠO CỦA PHỔI
Phổi của người nằm ở trong lồng ngực, là một cơ quan rất nhẹ, giống như một miếng bọt biển. Lá phổi trái gồm có 2 thùy phổi. Lá phổi phải gồm có 3 thùy phổi. Mỗi khi bạn hít vào, không khí sẽ đi từ mũi hoặc miệng đi qua khí quản. khí quản kéo dài đến cuống phổi thì chia thành hai nhánh phế quản đến các tiểu phế quản. Các tiểu phế quản tận cùng bởi các túi khí tí hon gọi là các phế nang. Tại đây, khí oxy từ không khí sẽ đi vào mao mạch máu ở phế nang.Mỗi phổi chứa khoảng 150 triệu phế nang. Nhờ có các dải elastin đàn hồi, phế nang có thể căng ra khi bạn hít vào và trở lại kích cỡ bình thường khi bạn thở ra. Khí CO2 từ máu tới phế nang sẽ chạy vào trong túi khí để được đưa ra ngoài.
Phổi được bao bọc bởi màng phổi. Đây là một cấu trúc màng mỏng để bao bọc phổi và giúp phổi có thể phồng lên xẹp xuống khi bạn hít thở. Phía dưới của phổi là cấu trúc cơ hoành. Đây là một cơ mỏng, mềm, có chức năng hỗ trợ sự di chuyển của phổi trong khi hít thở.
Vì không khí đi vào phổi có nhiều vi khuẩn và chất lạ, phổi phải có một hệ thống miễn dịch hoạt động liên tục để tiêu diệt các yếu tố độc hại này. Hệ thống này gồm mạch bạch huyết và nhiều hạch bạch huyết được vẽ màu xanh lá cây) phân bố dọc theo ống phế quản lên đỉnh phổi, tới phần dưới xương đòn và về phía trước của lồng ngực phần gần xương ức.
Ung thư phổi thường bắt đầu ở phế quản nhưng cũng có thể xuất phát từ khí quản hay phế nang.
2.CÁC TRIỆU CHỨNG UNG THƯ PHỔI
Ở giai đoạn đầu của ung thư phổi thường không có triệu chứng cụ thể. Khi các tế bào ung thư phân chia nhanh và phát triển thành các khối u, bạn có thể gặp những dấu hiệu như ho liên tục, bị hụt hơi, đau ngực và thở khò khè.
Các triệu chứng khác của bệnh ung thư phổi gồm có ho ra máu, giọng khàn, sụt cân đột ngột hay thường xuyên bị các bệnh nhiễm trùng hô hấp như viêm phổi.
Nếu bạn phát hiện mình đang gặp phải những triệu chứng này, bạn nên nhanh chóng đi kiểm tra sức khỏe.
3. CÁC DẠNG UNG THƯ PHỔI CHÍNH
a. Bệnh ung thư phổi không có tế bào nhỏ (tức là gồm nhiều khối u ác tính)
Ở giai đoạn ủ bệnh, tế bào ung thư có thể được tìm thấy trong đờm khi bạn ho hoặc ở trong dịch của phổi. Tuy nhiên, chưa có khối u ác tính được hình thành trong phổi ở giai đoạn này.
Giai đoạn 0: các tế bào ung thư đã xuất hiện ở lớp lót phía trong ống dẫn khí nhưng chưa mọc xuyên qua thành của phế quản hay tiểu phế quản.
Giai đoạn 1A: là giai đoạn khối u ác tính bắt đầu xâm nhập, khối u phát hiện đã bắt đầu mọc xuyên qua thành đường dẫn khí và đi sâu vào mô phổi bên trong, nhưng chưa lan rộng ra các khu vực khác.
Giai đoạn 1B: khối u ác tính bắt đầu mọc lan sang phế quản chính hoặc ăn sâu vào mặt trong của màng phổi.
Giai đoạn 2A: khối u vẫn có kích thước nhỏ nhưng bắt đầu lan sang các hạch bạch huyết dọc theo nhánh phế quản có tế bào ung thư.
Ở giai đoạn 2B thì bệnh nhân có thể gặp hai trường hợp:
Trường hợp thứ nhất, tế bào ung thư không xuất hiện trong hạch bạch huyết, nhưng đã lan ra thành ngực ở phía trước và cơ hoành ở phía dưới của phổi cũng như ở màng phổi và lớp màng bao quanh tim. Tế bào ung thư cũng có thể lan sang nhánh phế quản chính phía bên kia của phổi.
Trường hợp thứ hai của giai đoạn 2B, tế bào ung thư lan vào hạch bạch huyết ở nhánh phổi có tế bào ung thư. Trong trường hợp này, khối u ung thư cũng có để ăn sâu vào phế quản chính, xuyên qua phổi để mọc ra màng phổi.
Giai đoạn 3A, các tế bào ung thư lan vào trong hạch bạch huyết ở một lá phổi. Khối u cũng lan nhanh ra thành ngực ở phía trước của phổi, cơ hoành, màng phổi, màng bao tim và mọc xuyên qua phế quản chính. Tuy nhiên, khối u chưa lan lên khí quản.4
Giai đoạn 3B, khối u ác tính đã lan vào hạch bạch huyết ở cổ, phía trên xương đòn hoặc các hạch phía bên kia của lồng ngực. Khối u cũng có thể lan đến những vùng lân cận hay khắp nơi trong phổi.
Giai đoạn 4, khối u ác tính đã từ phổi đi đến các vùng khác trong cơ thể như não, gan, thận, tuyến trên thận hoặc ăn vào tận trong xương.
b. Bệnh ung thư phổi có tế bào nhỏ
Một dạng khác của căn bệnh này là ung thư phổi tế bào nhỏ. Đây là dạng ung thư biến chuyển rất nhanh trong cơ thể. Dạng ung thư này được phân thành 2 giai đoạn chính. Phân loại đơn giản như vậy vì cách chữa ung thư dạng này ở bất kỳ giai đoạn nào cũng khá giống nhau, thường khác biệt với dạng ung thư phổi không có tế bào nhỏ.
Trong dạng ung thư phổi có tế bào nhỏ, giai đoạn đầu tiên (hay gọi là giai đoạn giới hạn) có đặc trưng là các tế bào ung thư được tìm thấy ở một lá phổi hoặc ở phần giữa chỗ hai lá phổi tiếp giáp với nhau. Các khối u ác tính nằm rất gần với hệ thống hạch bạch huyết trong phổi. Khi bệnh tiến triển, các khối u này sẽ xuất hiện ở các hạch bạch huyết bên lá phổi còn lại và tiếp tục lan ra các phần khác của cơ thể. Giai đoạn này gọi là giai đoạn xâm nhập mất kiểm soát.
4. CÁCH ĐIỀU TRỊ BỆNH UNG THƯ
Như đã giải thích, hai dạng ung thư phổi khác biệt nhau về vị trí và cách lây lan của khối u. Do vậy, cách điều trị cho hai dạng ung thư phổi này cũng có điểm khác biệt.
CÁC PHƯƠNG PHÁP PHẪU THUẬT
Phương pháp phẫu thuật cắt mô hình tam giác (wedge resection) hay cắt đi một phần phổi (segment ectomy) sẽ loại bỏ phần mô phổi có tế bào bị ung thư ra khỏi cơ thể.
Phương pháp phẫu thuật cắt bỏ thùy phổi (lobectomy) sẽ cắt hoàn toàn một thùy phổi có khối u ác tính ra khỏi cơ thể.
Phương pháp phẫu thuật cắt bỏ một lá phổi (pneumoectomy) sẽ loại bỏ hoàn toàn một lá phổi bị ung thư để tránh ung thư lây sang lá phổi bình thường.
Phương pháp phẫu thuật cắt nếp (sleeve resection), một đoạn của phế quản có tế bào ung thư bị cắt bỏ để phần phế quản bình thường được nối liền lại để đảm bảo sự lưu thông khí.
Trong quá trình phẫu thuật trên, bác sỹ sẽ sinh thiết một số hạch bạch huyết ở dọc khí quản và phế quản để kiểm tra tế bào ung thư đã lan vào hạch bạch huyết chưa.
PHƯƠNG PHÁP XẠ TRỊ
Phương pháp xạ trị (radiation therapy) là một loại điều trị khu trú, sử dụng tia năng lượng cao để giết chết khối u hoặc làm khối u thu nhỏ lại.
Với liệu pháp bức xạ bên ngoài (External beam radiation therapy) hay còn gọi là teletherapy), một máy chiếu xạ được dùng để chiếu trực tiếp bức xạ vào tiêu diệt khối u ác tính.
Với liệu pháp dùng tia phóng xạ gần (Brachytherapy), vật chất phóng xạ được tiêm vào cơ thể qua khí quản hay âm đạo. Các vật chất phóng xạ sẽ đi đến tiêu diệt khối u ác tính để làm thông đường dẫn khí.
PHƯƠNG PHÁP HÓA TRỊ LIỆU
Với phương pháp này, bệnh nhân được uống thuốc để tiêu diệt khối u hoặc ức chế sự phân chia của các tế bào ung thư. Thuốc khi vào đường máu có thể chạy khắp nơi trong cơ thể để tìm và tiêu diệt tế bào ung thư.
PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ ĐÍCH (TARGETED THERAPY)
Phương pháp điều trị này giúp sửa chữa sai sót trong vật chất di truyền ADN của tế bào ung thư.
Bevacizumab có thể làm cắt đứt các mạch máu nuôi dưỡng khối u.
Erlotinib ức chế phân chia của tế bào ung thư bằng cách làm bất hoạt chất thông tin phân chia đến tế bào ác tính.
5. CÁCH PHÒNG TRÁNH BỆNH UNG THƯ PHỔI
Có nhiều cách để phòng tránh bệnh ung thư phổi. Điều quan trọng nhất là bạn hoàn toàn không được hút thuốc lá. Nếu đang hút thuốc, bạn hãy tập cai thuốc ngay.
Khi ở nơi công cộng, bạn hãy tránh xa những người đang hút thuốc để tránh hít phải khói thuốc lá độc hại.
Khi ở nhà hay cơ quan, bạn hãy kiểm tra trong nhà có hóa chất gây ung thư không và tránh tiếp xúc với các chất gây ung thư.
Bạn cũng có thể duy trì cân nặng ở mức hợp lý. Việc thừa cân hay béo phì có thể làm tăng lượng hormone thường kích thích tế bào ung thư phát triển.
Bạn cũng nên duy trì chế độ ăn uống nhiều hoa quả và rau xanh chứa các chất vitamin và nhiều dưỡng chất có tác dụng chống ung thư.
Bạn nên tập thể thao đều đặn để duy trì cân nặng và kiểm soát lượng hormone làm tăng nguy cơ ung thư và cũng để tăng cường khả năng miễn dịch cho cơ thể.